Sprawiedliwa Muzyka - dbamy o interesy artystów

• Branża streamingowa stale się rozwija, z każdym rokiem dostępnych jest więcej serwisów udostępniających muzykę i filmy w tej technologii.  Szacuje się, że do 2030 roku branża streamingowa będzie warta 330 miliardów dolarów.¹

• Globalna branża streamingu wideo została wyceniona na aż 50,11 mld dolarów w 2020 roku i wzrosła do 60,1 mld dolarów w 2021 roku.²

• Wartość światowego rynku streamingu muzyki wyniosła 29,45 mld dolarów w 2021 roku i 34,53 mld dolarów w 2022 roku.[1]

• Streaming jest najpopularniejszą formą konsumpcji kultury przez Polaków, w przypadku muzyki jest to niemal 65 % wszystkich nośników i formatów. Dlatego konieczne jest wzmocnienie przysługującej artystom ochrony poprzez dodatkowe zagwarantowanie im odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia.³

• Muzyka to drugi po wideo największy wydatek na subskrypcje. ⁴

• Unijna Dyrektywa DSM, czyli inaczej „digital single market” (jednolity rynek cyfrowy), reguluje szereg aspektów korzystania z utworów i artystycznych wykonań w środowisku cyfrowym. 
• Jej implementacja (wdrożenie do prawa krajowego) przez państwa członkowskie, miała nastąpić do 7 czerwca 2021 r. 
• Przepisy zawarte w Dyrektywie mają na celu m.in. ułatwienie zawierania umów licencyjnych, umożliwienie szerszego dostępu do dóbr kultury oraz zapewnienie godziwego wynagrodzenia dla twórców i artystów wykonawców. 
• Dla artystów wykonawców szczególnie ważny jest art. 18 dyrektywy DSM, który zobowiązuje państwa członkowskie UE do zapewnienia im odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia z tytułu przeniesiena praw lub udzielenia licencji. Chodzi więc o wynagrodzenie odzwierciedlające rzeczywiste wpływy osiągane z korzystania z muzyki czy filmów przez nabywców tych praw i licencjobiorców.
• W świetle Dyrektywy przenoszenie praw Iub udzielanie licencji za jednorazowym, ryczałtowym wynagrodzeniem nie może być powszechnie stosowaną praktyką rynkową, tak jak ma to obecnie miejsce w Polsce (patrz wyżej).
• W Hiszpanii niezbywalne prawo do wynagrodzenia za korzystanie z muzyki i filmów w internecie przysługuje artystom wykonawcom już od 2006 r. Latem 2022 r. takie prawo zostało przyznane artystom w Belgii. Dyskusja nad jego wprowadzeniem toczy się obecnie także w innych krajach, w tym w Norwegii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. W określonych przypadkach wynagrodzenie za streaming muzyki przysługuje wykonawcom także w Chorwacji, Niemczech i Słowacji.

• 20 czerwca 2022 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego opublikowało projekt nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wdrażającej Dyrektywę DSM. Jak czytamy na stronie gov.pl „Dyrektywa DSM wprowadza także nowe zasady dotyczące wynagradzania twórców i wykonawców, mające zapewnić, aby należne im wynagrodzenie było godziwe.”
• Do tej pory ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przyznawała wykonawcom utworu audiowizualnego czy muzycznego prawo do wynagrodzenia za korzystanie z tego utworu na polach eksploatacji takich jak nadawanie, reemitowanie, publiczne odtwarzanie czy wyświetlanie w kinach, ale nie uwzględniała serwisów VOD i platform streamingowych. 
• W nowym projekcie z 17 listopada 2022 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zaproponowało, aby artystom wykonawcom, zarówno audiowizualnym jak i muzycznym, przysługiwało prawo do wynagrodzenia z tytułu udostępniania ich wykonań w Internecie, które będzie pobierane i wpłacane za pośrednictwem właściwych organizacji zbiorowego zarządzania. Jako artyści, wspieramy ten kierunek zmian, konieczny w realiach cyfrowej konsumpcji kultury.

• Jak wynika z wyżej przytoczonych danych, rynek serwisów streamingowych zarówno dla treści wideo, jak i muzyki, rozwija się niesamowicie szybko. Tego typu usługi zyskują na popularności i są często są wybierane zamiast radia czy telewizji stacjonarnej dlatego, że oferują użytkownikom możliwość oglądania lub słuchania treści bez ograniczeń czasowych i z dowolnego miejsca. 
• Obecnie w polskim prawie, zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, tantiemy przysługują wykonawcom muzyki oraz m.in. z tytułu nadań w stacjach telewizyjnych i radio oraz ich odtwarzania w miejscach publicznych. Ustawa ta nie przewiduje obowiązku odprowadzania tantiem z tytułu udostępniania filmów i seriali na VOD czy muzyki w muzycznych serwisach streamingowych. Procedowana zmiana, to nic innego, jak dostosowanie wcześniej obowiązujących zasad do nowych warunków cyfrowej rzeczywistości.
• Artyści przeważnie zawierają umowy z producentami, według których przysługuje im jednorazowe wynagrodzenie za ich pracę. Podczas gdy wraz ze zwiększoną liczbą wyświetleń lub odsłuchań danego utworu duże korporacje zarabiają coraz więcej, artysta najczęściej nie dostaje już od nich wynagrodzenia proporcjonalnego do tych zysków, a więc odzwierciedlającego rzeczywistą wartość swojej pracy. Ponadto przy zawieraniu umów o przeniesienie praw lub udzielenie licencji wykonawcy mają zazwyczaj słabszą pozycję negocjacyjną. 
• Dlatego konieczne jest wzmocnienie przysługującej im ochrony poprzez dodatkowe zagwarantowanie odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia.

Regułą powinno być więc wynagrodzenie oparte o rzeczywistą wartość praw, zapewniające wykonawcy udział we wpływach z eksploatacji, czego jednorazowe, ryczałtowe wynagrodzenie – niestety powszechne w obecnej praktyce – nie gwarantuje.

Projekt ustawy zakłada przyznanie artystom wykonawcom niezbywalnego prawa do wynagrodzenia (tantiem), które będzie płacone przez platformy streamingowe. Zasada będzie identyczna, jak w przypadku nadawania muzyki w radio i telewizji czy jej publicznego odtwarzania.

Wynagrodzenie otrzymywane przez wykonawców od wytwórni muzycznych (producentów fonogramów) oraz projektowane niezbywalne wynagrodzenie za streaming będą niezależnymi źródłami przychodów dla wykonawców. Projektowana ustawa nie ma wpływu na umowy pomiędzy artystami a wytwórniami/ producentami. Obecnie, w większości przypadków producent wypłaca wykonawcom jednorazową, ryczałtową kwotę za korzystanie z ich muzyki, w tym w internecie. Tylko niewielka liczba artystów otrzymuje wynagrodzenie w wysokości proporcjonalnej do popularności ich muzyki na platformach streamingowych. Zależy to od indywidualnych ustaleń na linii artysta-wytwórnia. 

Po zmianach planowanych w ustawie, wynikających z dyrektywy DSM, tantiemy z tytułu streamingu będą wypłacane wszystkim artystom. Sytuacja ta będzie tożsama z wynagrodzeniami pochodzącymi z odtwarzania utworów w telewizji i radio.

Obecnie, częste są sytuacje, w których wytwórnia otrzymuje wynagrodzenie od platformy streamingowej, ale nie dzieli się nim w jakimkolwiek stopniu z artystą.
 

Organizacje zbiorowego zarządzania takie jak STOART są stowarzyszeniami non-profit, których działalność jest bardzo szczegółowo uregulowana w ustawie z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzanu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. OZZ istnieją po to, aby monitorować, pobierać opłaty i wypłacać artystom należne wynagrodzenie. Koszty tej działalności są pokrywane z procentowych potrąceń od pobieranych tantiem, a ich wysokość musi być uzasadniona i udokumentowana zgodnie z przepisami wspomnianej ustawy. W odróżnieniu od wytwórni muzycznych czy właścicieli serwisów streamingowych, OZZ nie działają dla zysku.